Zonder de bescherming van kleding produceren wij bij een temperatuur van zo'n 20 graden
boven nul al meer warmte dan normaal en beginnen we te rillen. Verlies van lichaamswarmte
kan onderkoeling veroorzaken, wat de dood tot gevolg kan hebben.
Bescherming tegen Koude.
De beste bescherming tegen kou biedt onderhuids vet dat op de juiste plaats zit. In dit
opzicht is de vrouw meestal beter voorzien, maar ze heeft juist vaker last van koude
handen en voeten. Bovendien bepaalt ons lichaamgewicht hoeveel warmte we produceren,
terwijl het lichaamsoppervlak bepalend is voor de mate van afkoeling. Hoewel de mens zicht
in algemeen goed tegen hitte wapent, is hij doorgaans niet goed bestand tegen koude. De
meest effectieve oplossing bieden warme kleding en een beschut onderkomen.
Toch blijken onze handen en voeten over enig aanpassingsvermogen te beschikken. Bij
regelmatige blootstelling aan erge kou ontwikkelen de bloedvaten van handen en voeten het
vermogen zich iets effectiever uit te zetten, waardoor ze warmte beter vasthouden. Maar
dit is wel een langdurig proces, zodat de bezoeker van zeer koude gebieden zich het beste
beschermt door te vertrouwen op kleding, uitrusting en beschutting.
Het Leven op de Pool.
Wat het weer betreft zijn de poolgebieden wel de meest onherbergzame
plaatsen op aarde. De Inuit (Eskimo's) en de Saami (Lappen) die van oudsher de arctische
gebieden bevolken, hebben zich een levensstijl eigen gemaakt, waarmee ze de extreem koude
winters in deze streken weten te overleven. Hoewel ze een natuurlijke voorsprong hebben,
zoals extra vet en een gedrongen postuur, is hun vindingrijkheid om een microklimaat te
scheppen van vitaal belang voor hun voortbestaan.
Een Microklimaat Scheppen.
Deze manier staat of valt met een doelmatige kleding. Kleren, handschoenen
en laarzen die vervaardigd zijn uit dierenhuiden en bont kunnen beschermen tegen
temperaturen van -60° C. Tenten bieden traditiegetrouw beschutting in het poolgebied.
Door zulke schuilplaatsen gemaakt van rendier- en kariboehuid verkrijgt men een veilige
temperatuur tijdens winternachten, met behulp van slechts een klein vuurtje. Nog een
schuilplaats in het poolgebied is de iglo die uit sneeuwblokken wordt gebouwd. Zijn
bouwwijze maakt op een efficiënte manier gebruik van beschikbaar materiaal en koppelt een
maximale woonruimte aan een minimaal oppervlak, waarmee warmteverlies tot een minimum
wordt beperkt.
Poolvoedsel.
De Inuit eten grote hoeveelheden dierlijke vetten en missen verse groenten. Dit menu is
niet bepaald gezond, maar voorziet in ruime mate in de energie die nodig is in de strijd
tegen de kou. De Inuit krijgen minder hartkwalen dan mensen in industrielanden die ook
veel dierlijk vet eten. Dit kan het gevolg zijn van de grote hoeveelheid visolie op het
menu van de Inuit, die kennelijk het risico van hart- en vaatziekten verkleint en wel
bijdraagt tot de afweer tegen extreme koude.
Een Frisse Bries.
De combinatie van wind en lage temperaturen veroorzaakt een veel groter warmteverlies van
de onbedekte huid dat men zou aannemen op grond van de temperatuur. Vaak drukt men dit in
landen met een koud klimaat uit in gevoelstemperatuur of windchill. Deze gevoelswaarden
zijn gebaseerd op experimenten uit het zuidpoolgebied om de kans op bevriezing te
berekenen. Zodra de gevoelstemperatuur beneden 30° onder nul komt, is de kans op
bevriezing reëel en beneden 50° volgt bevriezing binnen ongeveer één minuut.
In Noord-Amerika, waar koudegolven uit de poolstreek plotseling het zuiden binnendringen,
gebruikt men deze waarden om mensen te waarschuwen welke risico's men in de buitenlucht
loopt. In warmere streken op aarde kunnen ze echter verwarring scheppen, vooral bij
temperaturen boven het vriespunt. Zo staat een combinatie van 4° Celsius en een
windsnelheid van 48 km per uur gelijk aan een waarde van -11° Celsius. Bij deze waarde is
de kans op bevriezing nagenoeg uitgesloten.